Derneklerin İktisadi İşletme Oluşturması
Derneklerin İktisadi İşletme Oluşturması
5253 sayılı Dernekler Kanunu uyarınca,
dernek; belirli bir amacın gerçekleştirilmesi için en az yedi gerçek veya tüzel kişinin bir araya gelerek oluşturduğu kazanç dağıtma amacı gütmeyen tüzel kişilik olarak tanımlanmıştır. Ancak dernekler, statüdeki amaçlarına ulaşmaları için ekonomik faaliyetlerde bulunabilirler.
Bazı dernekler, kendi amaçlarına hizmet etmek üzere ekonomik aktiviteler gerçekleştirebilirler. Bu faaliyetler, derneklerin iktisadi işletme oluşturarak sürekli bir gelir kaynağına sahip olmalarını sağlar. Derneklerin iktisadi faaliyetleri, hem ülke ekonomisine katkıda bulunur hem de derneklerin mali sürdürülebilirliklerini artırır.
Birçok dernek tüzüğünde, derneğin ekonomik faaliyetlerde bulunabileceği belirtilmekle birlikte, bu faaliyetlerin nasıl gerçekleştirileceği konusunda açık hükümler içermemektedir. Derneklerin iktisadi işletme oluşturarak faaliyet göstermeleri bazı yasal yükümlülükleri beraberinde getirebilir.
Iktisadi işletmelerin nitelikleri, Dernekler Kanunu, Dernekler Yönetmeliği ve bazı vergi kanunları ile Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre belirlenir. Dernekler, ticari kazanç sağlamak ve bu kazancı kendi amaçları için kullanmak amacıyla iki temel yapıya sahip olabilirler:
Birincisi, Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde bir sermaye şirketi kurarak ya da mevcut bir sermaye şirketine katılarak ticari faaliyetlerde bulunmalarıdır. Bu durumda dernek ile sermaye şirketi arasında ayrı tüzel kişilikler bulunur ve aralarındaki ilişki ticari bir ilişki olarak kabul edilir.
Iktisadi İşletme Oluşturma Süreci
Bir derneğin, tek bir etkinlikten elde edeceği gelir için iktisadi işletme kurması şart değildir. Ancak bu tür etkinlikler sürekli hale gelirse, iktisadi işletme oluşturmak gerekebilir.
Dernekler, sürekli gelir elde etmek için iktisadi işletme oluşturmayı tercih edebilirler.
2023 Dernek İktisadi İşletme Tanımı
Dernek veya vakfın bir iktisadi işletmesini oluşturma şartları şunlardır:
İşletmenin, mali ve idari anlamda dernek veya vakfa bağlı olması gerekmektedir.
İşletmenin sermaye şirketi veya kooperatif şeklinde kurulmamış olması şarttır.
İşletmenin ticari, sanayi veya tarım alanında sürekli faaliyet göstermesi gerekmektedir.
Süreklilik, dernek ve vakfın iktisadi işletmesi için esas teşkil eden bir koşuldur.
Dernekler ve vakıfların iktisadi işletme kurma süreci, belirli hukuki adımlar ve dokümantasyon gereksinimleri ile düzenlenmiştir. İşte bu sürecin hukuki bir çerçevede yeniden ifade edilmiş şekli:
İKTİSADİ İŞLETME KURULUŞU İÇİN GEREKLİ BELGELER
Vakıf Tesis Senedi: Noter onaylı vakıf tesis senedi örneği gereklidir. Bu belgede, iktisadi işletme kurma yetkisi ile iktisadi işletmenin gerçekleştireceği faaliyetlerin ayrıntılı bir şekilde belirtilmiş olması esastır.
Dernek Tüzüğü: Noter onaylı dernek tüzüğü örneği gerekmektedir. Tüzükte, iktisadi işletme kurma yetkisi ve işletmenin gerçekleştireceği faaliyetler açıkça belirtilmelidir.
Mahkeme Kararı: Vakfın kuruluşuna dair noter onaylı mahkeme kararı.
Faaliyet Belgesi: Dernek faaliyet belgesi, ilgili valiliğin Dernekler Masasından alınmalıdır.
Resmi Gazete: Vakıf kuruluşuna dair Resmi Gazete’nin noter onaylı örneği.
Karar Belgesi: İktisadi işletmenin kurulmasına ilişkin yönetim kurulu veya mütevelli heyetinin kararını gösterir noter onaylı belge. Kararda, işletmenin adı, adresi, sermayesi, faaliyetleri ve atanacak işletme müdür(ler)inin isimleri ve adresleri açıkça belirtilmelidir.
İmza Beyannamesi: Noter onaylı, işletme adı altında düzenlenmiş, üçer imzalı imza beyannamesi.
Temsilci Bilgileri: İşletme temsilcisinin T.C. kimlik numarasını içeren bir belge veya internet çıktısı.
Oda Kayıt Beyannamesi: İşletme temsilcisine ait, resmi fotoğraflı Oda kayıt beyannamesi.
Tescil ve İlan Talebi: Tescil ve ilan talebinin yapıldığı resmi dilekçe.
ÖNEMLİ HUSUSLAR
Dernek veya Vakıf senedi ya da tüzüğünde iktisadi işletme kurma yetkisinin ve işletmenin gerçekleştireceği faaliyetlerin açıkça belirtilmiş olması gerekmektedir. Yönetim kurulu, bu bilgilerin doğruluğunu teyit ettikten sonra gerekli kararları almalıdır.
İktisadi işletmenin kurulmasına ilişkin genel kurul veya mütevelli heyeti toplantısı zorunluluğu bulunmamaktadır, ancak derneğin tüzüğünde iktisadi işletme kurma yetkisi bulunması halinde, yönetim kurulunun bu konuda karar alması şarttır. Bu kararda, işletmenin tüm detaylarına dair bilgiler yer almalı ve noter onayından geçmelidir.
DERNEK İKTİSADİ İŞLETMESİ TİCARİ SİCİL KAYDI
Bir dernek, iktisadi işletme faaliyetini başlatma kararı aldığında, MERSİS üzerinden kaydını yaptırır. Tescil süreci sırasında aşağıda sıralanan belgelerin ticaret odasına sunulması zorunludur:
Noter onaylı Dernek Tüzüğü örneği.
Kaymakamlık, Valilik ya da Sivil Toplum İl Müdürlüğü’nden alınan faaliyet belgesi.
Noter onaylı yönetim kurulu kararı.
Görev sürelerinin devam ettiğini teyit eden, noter onaylı son genel kurul kararı.
Temsil ve ilzam yetkisine sahip kişilere ait noter onaylı imza beyannameleri, ikametgah belgeleri ve nüfus cüzdanı fotokopileri.
Oda kaydı beyannamesi.
İktisadi işletmenin potansiyel vergi numarasını içeren, vergi dairesi belgesi.
Yetkili ya da müdürün resimleri.
Bazı Ticari Sicil Müdürlükleri ek belgeler talep edebilir. Teslim edilen belgelerin ardından Ticari Sicil Müdürlüğü, tescilin tamamlanması üzerine vergi dairesine iktisadi işletmenin tüzel kişilik kazanmasını 15 gün içinde bildirir. Açılış işlemleri için dernek yetkilisinin vergi dairesine herhangi bir bildirimde bulunma zorunluluğu bulunmamaktadır.
BELEDİYE RUHSATI
Derneklerin, faaliyet gösterecekleri lokal için mülki idare amirliğinden izin alınması yanında, belediye sınırları içerisinde yapı kullanım izni de alması gerekmektedir. Derneklerin iktisadi işletmeleri, diğer ticari işletmeler gibi belediyeden ruhsat almakla yükümlüdür. Ruhsat, ticari faaliyetlerin belirli standartlara uygun ve güvenli bir şekilde yürütülmesini garanti eder.
İKTİSADİ İŞLETMENİN VERGİ VE ÜCRET YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İktisadi işletmeler, belirli vergi ve ücret yükümlülüklerini düzenli olarak yerine getirmelidir:
Katma Değer Vergisi (Aylık bazda).
Beyanname damga vergisi.
Geçici vergi (3 aylık periyotlarla).
Tevkifat (Stopaj) ödemeleri.
Muhtasar Vergi (3 aylık periyotlarla).
Kurumlar Vergisi (Yıllık).
Yıllık defter tasdik ücreti.
Muhasebe hizmet ücretleri vb.
Bu yükümlülükler, vergi mevzuatı çerçevesinde belirlenmiş olup, derneklerin yasal yükümlülüklerini eksiksiz ve zamanında yerine getirmeleri esastır.
