NÜFUS KAYDININ DÜZELTİLMESİ DAVALARI
Nüfus kaydının düzeltilmesi davası, kişiye ait kimlik bilgilerinde yer alan hatalı, eksik ya da gerçeğe aykırı kayıtların mahkeme kararıyla gerçeğe uygun hale getirilmesi amacıyla açılır. Bu kayıtlar arasında ad, soyad, doğum tarihi, doğum yeri, cinsiyet, ana-baba adı ve medeni hal gibi temel bilgiler yer alır.
Bu davalar kamu düzenine ilişkin olup, Asliye Hukuk Mahkemeleri tarafından görülür. Mahkeme, delil toplamada tarafların beyanlarıyla sınırlı değildir; gerekli gördüğünde re’sen inceleme yapabilir ve karar verebilir.
Anne Açısından Nüfus Kaydının Düzeltilmesi Davası: Mevzuat, Uygulama ve Yargı Kararları Işığında Değerlendirme
Bu yazıda, anneye ilişkin nüfus kaydının düzeltilmesine dair davalar; hukuki dayanakları, kimlerin dava açabileceği, dava şartları ve uygulamadaki örnek sorunlar üzerinden açıklanmıştır. Ayrıca, konu zaman zaman karıştırılan soybağının reddi ve babalık davaları ile karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır.
Kimler Nüfus Kaydının Düzeltilmesi Davası Açabilir?
Anneye ilişkin nüfus kaydının düzeltilmesi davası, birkaç farklı kişi tarafından açılabilir:
Gerçek (biyolojik) anne,
Çocuğun annesi olduğunu ileri süren kadın,
Nüfus kayıtlarında anne olarak görünen ancak biyolojik anne olmayan kadın,
Anne adı hatalı yazıldığını düşünen çocuk.
Buna ek olarak, Cumhuriyet savcısı da kamu düzenini ilgilendiren hallerde bu davayı açabilir. Örneğin, doğuran kadınla çocuğun annesi olarak kayıtlarda yer alan kişi farklıysa, bu durumda kayıt düzeltme davası açılarak gerçeğe aykırı kayıt ortadan kaldırılabilir.
Soybağının Reddi Davası ile Farkı Nedir?
Uygulamada bazı kişiler, kayıt düzeltilmesi ile soybağının reddi davalarını karıştırabilmektedir. Örneğin, evlilik sona erdikten sonraki 300 gün içinde doğan çocuk, eski eşin nüfusuna kaydedilebilir. Böyle bir durumda nüfus kaydında hata olduğunu düşünerek kayıt düzeltme davası açmak yanlış olur. Burada esas açılması gereken dava, soybağının reddi veya babalık davasıdır. Çünkü Türk Medeni Kanunu gereği bu durumda babalık karinesi devreye girer.
Buna karşılık, bir çocuk doğum sırasında karışmış ya da doğuran kadının dışında başka bir kadın üzerine kaydedilmişse, burada kayıt düzeltme davası gündeme gelir. Soybağıyla ilgili herhangi bir hukuki ilişki oluşmadan yapılan yanlış kayıt, tespit yoluyla düzeltilmelidir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Bu davalarda görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, davayı açan kişinin (davacının) yerleşim yerindeki mahkemedir.
Davalı Kim Olmalıdır?
Dava, kayıt değişikliğinden etkilenecek olan tüm ilgililere ve ilgili Nüfus Müdürlüğü‘ne karşı açılmalıdır. Hukuki menfaati bulunan kişiler de davalı olarak gösterilmelidir.
Süre Şartı Var mıdır?
Türk Medeni Kanunu’nun 39. ve Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 36. maddeleri uyarınca bu tür davaların açılmasında herhangi bir hak düşürücü süre öngörülmemiştir. Dolayısıyla ilgili kişiler tarafından zaman sınırlaması olmaksızın dava açılabilir.
İspat Yükü ve Deliller
Nüfus kaydının düzeltilmesi kamu düzenine ilişkin bir husus olduğu için, mahkeme yalnızca tarafların sunduğu delillerle yetinmez. Hâkim, gerçeğe en uygun sicili oluşturmakla yükümlüdür. Davada temel delil DNA testi olmakla birlikte, tanık beyanları ve nüfus kayıtları da destekleyici nitelikte delil olarak değerlendirilebilir.
Bu çerçevede, anneye ilişkin kayıt düzeltme davaları; bireylerin kimlik bilgilerinin doğruluğu ve kamu düzeninin korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Uygulamada benzer davaların hukuki niteliklerinin doğru tespit edilmesi ve hangi dava türünün açılması gerektiğinin iyi ayırt edilmesi, hak kayıplarını önleyecektir.
Dava Türleri
Nüfus kaydının düzeltilmesi davaları, düzeltilecek bilginin niteliğine göre farklı türlere ayrılır. Başlıca dava türleri şunlardır:
İsim Değiştirme Davası
Soyisim Değiştirme Davası
Yaş Düzeltme (Büyütme/Küçültme) Davası
Cinsiyet Değişikliği Davası
Doğum Yeri Düzeltme Davası
Ana veya Baba Adı Düzeltme Davası
Analık (Anneliğin Tespiti) Davası
Babalık Davası
Soybağının Reddi Davası
Gaiplik Davası
Ölüm Karinesi Davası
Tapuda Nüfus Kaydının Düzeltilmesi Davası
Nüfus Kaydının İptali Davası
Öne Çıkan Dava Türleri ve Açıklamaları
İsim Değiştirme Davası
Kişi, isminin kendisinde sosyal baskıya yol açtığını veya alay konusu olduğunu düşünüyorsa, isim değişikliği talebinde bulunabilir. Ciddi ve makul bir gerekçe sunulması gerekir. Yazım hataları için ise nüfus müdürlüğüne başvuru yeterli olabilir.
📌 Yargıtay 8. HD, 2019/4589 E., 2020/735 K.
“İsmin sosyal çevrede psikolojik baskıya yol açtığı” gerekçesiyle değişiklik talebi kabul edilmiştir.
Soyisim Değiştirme Davası
Soyadın alay konusu olması ya da aile bireylerinden farklı olması gibi sebepler soyisim değişikliği için yeterlidir.
📌 Yargıtay 18. HD, 2018/2145 E., 2018/4952 K.
“Toplumda yanlış algı yaratan soyadının değiştirilmesi onaylanmıştır.”
Yaş Düzenleme Davası
Doğum tarihinin yanlış kaydedilmesi halinde, geçmişe dönük güçlü delillerle (okul kayıtları, aşı kartı vb.) mahkemeye başvurulabilir.
📌 Yargıtay 2. HD, 2017/1432 E., 2018/3012 K.
“Köyde doğan kişinin gerçek yaşı, sağlık belgeleriyle ispatlanmış, yaş düzeltilmiştir.”
Cinsiyet Değişikliği Davası
Tıbbi raporlarla desteklenen cinsiyet geçiş süreci sonrası mahkemeden nüfus kaydının düzeltilmesi istenir.
📌 Yargıtay 3. HD, 2016/5320 E., 2016/9432 K.
“Tıbbi ve psikolojik değerlendirme sonrası cinsiyet değişikliği kararı verilmiştir.”
Doğum Yeri Düzeltme Davası
Doğum yerinin yanlış kaydedildiği durumlarda, resmi belgelerle doğumun başka bir yerde gerçekleştiği ispat edilirse düzeltme yapılabilir.
📌 Yargıtay 8. HD, 2015/6578 E., 2016/2083 K.
“Yurtdışı doğumu belgelenmiş, doğum yeri kaydı düzeltilmiştir.”
Analık (Anneliğin Tespiti) Davası
Doğuran annenin nüfusa yanlış geçirildiği durumlarda açılır. DNA testi, tanık ve tıbbi belgeler en önemli delillerdir.
📌 Yargıtay 2. HD, 2020/3987 E., 2020/7810 K.
“Hastane dışı doğumda yanlış kaydedilen annelik, tanıklarla düzeltilmiştir.”
Babalık Davası
Evlilik dışı çocuk için soybağının kurulması amacıyla açılır. DNA testi esastır.
📌 Yargıtay 2. HD, 2021/4415 E., 2021/8239 K.
“Babalık DNA ile ispatlandı; çocuk lehine soybağı kuruldu.”
Soybağının Reddi Davası
Çocuğun kocadan olmadığı iddiasıyla koca, çocuk veya anne tarafından açılabilir. 1 yıl içinde açılması gerekir.
📌 Yargıtay 2. HD, 2019/3856 E., 2019/6521 K.
“DNA ile babalık ilişkisi reddedilmiş, soybağı kaldırılmıştır.”
Gaiplik Davası
Kayıp kişilerin hukuki olarak yok sayılması için açılır. İlan ve bekleme süreci gerekir.
📌 Yargıtay 14. HD, 2018/5136 E., 2019/1421 K.
“10 yıldır kayıp kişi hakkında gaiplik kararı verilmiş, miras paylaşımına imkân tanınmıştır.”
Ölüm Karinesi Davası
Afet, kaza gibi ölüme kesin gözüyle bakılan olaylarda cesede ulaşılmasa da ölüm karinesiyle nüfus kaydı güncellenebilir.
📌 Yargıtay 14. HD, 2017/3344 E., 2018/1176 K.
“Sel felaketinde kaybolan kişi için ölüm karinesi kararı verilmiştir.”
Tapuda Nüfus Kaydının Düzeltilmesi Davası
Tapu ve nüfus kayıtlarında isim, soyisim veya cinsiyet gibi bilgiler uyuşmadığında açılır.
📌 Yargıtay 1. HD, 2020/2512 E., 2020/6931 K.
“Nüfusla uyumsuz isim nedeniyle tapu kaydı düzeltilmiştir.”
