Sebepsiz Zenginleşme Nedir
Sebepsiz Zenginleşme Hukuki Açıdan Tanımı
Sebepsiz zenginleşme, hukuki bir müessese olup, bir kişinin haklı bir neden olmaksızın malvarlığındaki artışın, bir diğer kişinin malvarlığında azalışa yol açması durumunda meydana gelir. Bu müessesede, borçlunun malvarlığında gerçekleşen artış, alacaklının malvarlığındaki azalmadan ya da emeğinden kaynaklanmaktadır. Sebepsiz zenginleşme hakkı, nispi nitelik taşır; yani yalnızca zenginleşen kişiye karşı talep edilebilir.
Sebepsiz olarak zenginleşen borçlunun, bu zenginleşmeye karşılık gelen değeri iade etmesi asıl ilkedir. Borçlu, zenginleşen miktarı tasfiye ederken, elinde bulunmayan kısmı için ispat yükümlülüğüne sahiptir.
Sebepsiz Zenginleşmenin Hukuki Özellikleri
Nisbi Hak Olarak Varlık Göstermesi:
Sebepsiz zenginleşme hakkı, nisbi bir hak olup, bu hak yalnızca zenginleşen kişiye karşı talep edilebilir. İade konusu malın ya da değerin, üçüncü bir kişiye geçmesi durumunda bu üçüncü kişi aleyhine bir talep hakkı doğmaz.
Fiil Ehliyetinden Bağımsızlık:
Sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanan talepler, kanuni bir temele dayandığı için, fiil ehliyetine sahip olunup olunmadığına bakılmaksızın doğar.
Sebepsiz Zenginleşmenin Hukuki Şartları
Hukuki bir sebepsiz zenginleşme talebinin doğabilmesi için dört temel şartın bir arada bulunması gereklidir:
Borçlunun malvarlığında objektif bir zenginleşme gerçekleşmelidir.
Zenginleşmenin bir başkasının malvarlığında meydana gelen azalma ya da bu kişinin emeği neticesinde meydana gelmiş olması zorunludur.
Aradaki ilişkinin, uygun bir nedensellik bağı taşıması gerekmektedir.
Zenginleşmenin gerçekleştiği nedenin, hukuki bir gerekçe teşkil etmemesi gerekmektedir.
Bu hukuki çerçevede, sebepsiz zenginleşme taleplerinin dikkatli bir şekilde ele alınması ve değerlendirilmesi esastır.
Sebepsiz Zenginleşmeye İlişkin İade Yükümlülüğü
Türk Borçlar Kanunu (TBK) madde 79-81 hükümlerinde, sebepsiz zenginleşen kişinin iade yükümlülüğü ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. TBK’nın 79. maddesi uyarınca; haklı bir sebep olmadan malvarlığı artan kişi, bu artışın geri talep edildiği esnada elinden çıkmış olan kısmı için ispat yükümlülüğüne sahiptir. Ancak, iade yükümlülüğünün kapsamı, zenginleşen bireyin iyi veya kötü niyetli olmasına göre değişiklik gösterir.
Sebepsiz Zenginleşme Temelinde İade Yükümlülüğünün Kapsamı Ne Olmalıdır?
Haklı bir neden olmaksızın malvarlığı artan birey, geri talep esnasında elinden çıkmış olduğunu ispatladığı miktar hariç, artan kısmı iade etmekle mükellef olup, zenginleşen birey, bu artışı kötü niyetle ya da ileriye dönük iade yükümlülüğünü gözeterek elden çıkarmışsa, edindiği artışın tamamını geri vermek zorundadır. Bu bağlamda, zenginleşen şahsın iyi niyetinin süreklilik arz etmesi gerekmektedir.
Sebepsiz Zenginleşme Temelinde Açılacak Davalar
Sebepsiz zenginleşme temelinde talep edilen dava, bir alacak talebi niteliğindedir. Bu davanın açılabilmesi için TBK’nın belirttiği özel şartların mevcut olması gerekmektedir. Şartların oluşması durumunda, sebepsiz zenginleşme davasının açılması hukuken mümkündür.
Sebepsiz zenginleşme davası, esas itibariyle zenginleşmeye konu olan değerin mümkünse aynıyla iadesini hedef alır. Aynıyla iade imkanının bulunmadığı durumlarda, değerin karşılığı olarak nakdi bir ödeme talep edilir.
Sebepsiz Zenginleşme Davasının Tarafları
Sebepsiz zenginleşme hukuki ilişkisinde, borçlu, malvarlığı haklı bir sebep olmaksızın artan bireyken; bu artışın karşılığını talep eden taraf ise alacaklıdır. Eğer alacaklı, hukuki süreci başlatarak dava açarsa davacı sıfatını, borçlu ise davalı sıfatını taşır.
Sebepsiz Zenginleşme Nedir
